तुम्ही MobiKwik ॲपमधील ‘Xtra’ फीचरबद्दल विचारत आहात, ज्यात 14% पर्यंत परतावा मिळत आहे. ही एक चांगली गुंतवणूक संधी वाटू शकते, पण यात काय आहे आणि यात कोणत्या प्रकारची जोखीम असते, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.
MobiKwik Xtra काय आहे?
MobiKwik Xtra हे एक पीअर-टू-पीअर (P2P) लेंडिंग प्लॅटफॉर्म आहे. याचा अर्थ असा की तुम्ही तुमचे पैसे थेट कर्ज घेणाऱ्या व्यक्तींना (borrowers) कर्ज म्हणून देता. MobiKwik हे एक मध्यस्थ (intermediary) म्हणून काम करते, जे तुम्हाला Lendbox (Transactree Technologies Private Limited) या RBI-नोंदणीकृत NBFC-P2P (नॉन-बँकिंग वित्तीय कंपनी – पीअर-टू-पीअर) प्लॅटफॉर्मशी जोडते.
सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास:
- तुम्ही MobiKwik Xtra मध्ये पैसे गुंतवता.
- हे पैसे Lendbox या भागीदाराच्या माध्यमातून वेगवेगळ्या लहान-मोठ्या कर्ज घेणाऱ्या व्यक्तींना कर्ज म्हणून दिले जातात.
- कर्ज घेणारे हे कर्ज व्याजासह परत करतात, आणि त्यातून तुम्हाला 14% पर्यंत परतावा मिळतो.
14% परतावा कसा मिळतो?
P2P लेंडिंगमध्ये, कर्ज घेणाऱ्यांकडून बँक किंवा इतर पारंपरिक संस्थांपेक्षा जास्त व्याज घेतले जाते, कारण त्यांना बँकेतून कर्ज मिळवणे कठीण असते किंवा ते लहान रकमेचे कर्ज असते. याच जास्त व्याजाचा काही भाग तुम्हाला परतावा म्हणून मिळतो.
MobiKwik Xtra मध्ये सामान्यतः मासिक परतावा (monthly returns) मिळतो. तुम्हाला तुमचा मूळ निधी (principal amount) आणि व्याज मिळून परतफेड मिळते.
MobiKwik Xtra मधील फायदे:
- उच्च परतावा: 14% पर्यंत परतावा हा बँक FD किंवा इतर पारंपरिक गुंतवणुकीच्या तुलनेत खूप जास्त आहे.
- मासिक उत्पन्न: तुम्हाला नियमितपणे (मासिक) परतावा मिळू शकतो.
- विविधता (Diversification): तुमच्या गुंतवणुकीला वेगवेगळ्या कर्ज घेणाऱ्यांमध्ये विभागले जाते, ज्यामुळे एकाच कर्जदाराने पैसे थकवल्यास येणारी जोखीम थोडी कमी होते.
- RBI-नियंत्रित भागीदार: Lendbox हे RBI-नियंत्रित NBFC-P2P आहे, ज्यामुळे काही प्रमाणात नियमन आणि विश्वासार्हता येते.
- लवकर सुरुवात: तुम्ही 10,000 रुपयांपासून गुंतवणूक सुरू करू शकता.
MobiKwik Xtra मधील जोखीम (Risks):
- क्रेडिट जोखीम (Credit Risk / Default Risk):
- सर्वात मोठी जोखीम: तुमचे पैसे कर्ज घेणाऱ्यांना दिले जातात. जर कर्ज घेणारा व्यक्ती वेळेवर परतफेड करू शकला नाही किंवा पैसे बुडवले (defaulted) तर तुम्हाला तुमचे पैसे परत मिळणार नाहीत किंवा मिळण्यास उशीर होऊ शकतो.
- जरी हे पैसे अनेक कर्जदारांमध्ये विभागले जात असले तरी, मोठ्या प्रमाणात डिफॉल्ट झाल्यास तुमचे नुकसान होऊ शकते. 14% चा परतावा याच जास्त जोखमीमुळे दिला जातो.
- तरलता जोखीम (Liquidity Risk):
- अलीकडील बदल: पूर्वी MobiKwik Xtra मध्ये ‘anytime withdrawal’ (केव्हाही पैसे काढण्याची) सुविधा होती. मात्र, ऑगस्ट 2024 मध्ये RBI च्या नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांमुळे, आता ही सुविधा निलंबित (suspended) करण्यात आली आहे.
- आताची स्थिती: आता तुम्ही तुमचे पैसे लगेच काढू शकत नाही. तुम्हाला मासिक परतफेड मिळत राहील आणि तुमचे पैसे कर्जदारांच्या परतफेडीनुसार परत मिळतील. याचा अर्थ तुमचा पैसा ठराविक कालावधीसाठी (ज्यासाठी कर्जदाराला कर्ज दिले आहे, उदा. 3-12 महिने) अडकून राहू शकतो. जर तुम्हाला तातडीने पैशांची गरज पडली, तर तुम्हाला ते मिळणार नाहीत.
- तंत्रज्ञान/प्लॅटफॉर्म जोखीम:
- MobiKwik किंवा Lendbox च्या प्लॅटफॉर्ममध्ये काही तांत्रिक समस्या आल्यास किंवा त्यांचे व्यवसाय मॉडेल अडचणीत आल्यास तुमच्या गुंतवणुकीवर परिणाम होऊ शकतो.
- नियमन जोखीम:
- जरी Lendbox हे RBI द्वारे नियंत्रित असले तरी, P2P लेंडिंगसाठी नियम अजूनही विकसित होत आहेत. भविष्यात नियमांमध्ये बदल झाल्यास तुमच्या गुंतवणुकीवर परिणाम होऊ शकतो.
तुम्ही 5 लाख रुपये MobiKwik Xtra मध्ये गुंतवाल का?
5 लाख रुपयांची गुंतवणूक करण्यासाठी MobiKwik Xtra चा विचार करत असाल, तर खालील गोष्टींचा विचार करा:
- जोखीम सहनशीलता: तुम्ही किती जोखीम घेण्यास तयार आहात? जर तुम्ही जास्त जोखीम घेऊ शकत नसाल, तर 14% परताव्याचा मोह टाळणे चांगले राहील.
- तरलता (Liquidity): तुम्हाला या पैशांची तातडीने कधी गरज पडण्याची शक्यता आहे का? जर होय, तर हा पर्याय योग्य नाही, कारण पैसे अडकू शकतात.
- गुंतवणुकीचे विविधीकरण (Diversification of Portfolio): तुमच्याकडे आधीच इतर सुरक्षित गुंतवणुकी (उदा. FD, प्रॉव्हिडंट फंड) आहेत का? MobiKwik Xtra मध्ये तुम्ही तुमच्या एकूण गुंतवणुकीचा फक्त एक छोटा भाग (उदा. 5-10%) गुंतवू शकता, जेणेकरून जोखीम मर्यादित राहील.
- पर्यायी गुंतवणूक: 5 लाख रुपयांसाठी शेअर मार्केटमधील थेट गुंतवणूक (जास्त जोखीम, पण जास्त परताव्याची शक्यता), किंवा इक्विटी म्युच्युअल फंड (व्यावसायिक व्यवस्थापन आणि काही प्रमाणात कमी जोखीम) हे पर्याय देखील जास्त परतावा देऊ शकतात.
निष्कर्ष:
MobiKwik Xtra मध्ये उच्च परताव्याची शक्यता आहे, पण त्यासोबत उच्च जोखीम देखील आहे, विशेषतः कर्ज बुडण्याची जोखीम आणि आता तरलता (liquidity) कमी झाल्यामुळे पैसे अडकण्याची जोखीम.
जर तुम्ही उच्च जोखीम घेण्यास तयार असाल आणि तुम्हाला काही कालावधीसाठी या पैशांची गरज नसेल, तसेच तुम्ही तुमच्या एकूण गुंतवणुकीचा एक छोटा भाग यात गुंतवत असाल, तर तुम्ही विचार करू शकता.
माझा सल्ला असेल की या प्रकारच्या P2P लेंडिंगमध्ये फक्त तेच पैसे गुंतवा जे गमावले तरी तुम्हाला फारसा फरक पडणार नाही. तुमच्या एकूण गुंतवणुकीच्या पोर्टफोलिओमध्ये विविध पर्यायांचा समावेश करणे नेहमीच चांगले असते.
